Wetenschap algemeen
Wetenschap is het bestuderen van alle onderwerpen die men interessant en de moeite waard vindt.
Het onderwerp hoeft niet perse hoogdravend moeilijk te zijn. Voorbeelden:
filmsterren, bepaalde aspecten van de natuur, voeding, gemak dient de mens, …
Wetenschap kan men in zijn eentje beoefenen maar kan men ook in groepsverband bedrijven.
Het voordeel van samenwerking is, dat men elkaar kan steunen, inspireren, stimuleren en
men kan elkaar wijzen op vergissingen of denkfouten.
Helaas kan samenwerken ook leiden tot rivaliteit en ruzie.
Men kan zich bezighouden met wetenschap, omdat het leuk is of omdat het zinvol is.
Soms is men met een hobby bezig, soms beroepsmatig.
Sommige wiskundigen hebben de groepentheorie bedacht. Leuk en zonder toepassing.
Later bleek het een heel praktisch hulpmiddel bij het onderzoek naar symmetrieën
in de quantumfysica.
Het is handig om regelmatig bij elkaar te komen en verslag te doen van wat er al gebeurd is.
Vaak wordt planmatig gewerkt.
Ook als iets fout is gegaan, is het van belang dat te (ver-)melden.
Zo kan men herhaling van missers voorkomen. Dat scheelt tijd, moeite en geld.
Wetenschap begint met een keuze van wat men wil onderzoeken.
Soms is enig vooronderzoek gewenst om te voorkomen dat men weer het wiel gaat uitvinden.
Vaak is het onderzoek van maatschappelijk of industrieel belang.
Soms moet de afweging gemaakt worden, of het onderzoek en de resultaten
ethisch verantwoord zijn.
Denk bijvoorbeeld eens aan wapens, dierproeven en aan
robots die veel werk kunnen overnemen van mensen.
Als de keus gemaakt is, gaat men feiten verzamelen over het gekozen onderwerp.
Daarvoor is vaak meetapparatuur en hulpspullen nodig.
Soms zijn de nodige apparaten peperduur en dan stuit men op een bijkomstig
maar niet te verwaarlozen probleem: hoe komt men aan voldoende geld?
Soms is er experimenteerruimte nodig.
Na het veelvuldig waarnemen probeert men de gevonden gegevens te ordenen. Vervolgens
tracht men uit die waarnemingen een algemeen geldende beschrijving te geven.
Die beschrijving is een hypothese, een veronderstelling die nog niet bewezen is
maar die wel al een beetje aannemelijk is.
Als met die hypothese bepaalde voorspellingen kunnen worden gedaan en
die voorspellingen worden getoetst en de verwachtingen komen uit,
dan is die hypothese omgezet in een (bewezen) theorie.
Dat is het doel waar men meestal naar streeft.
Dit is belangrijkste kenmerk van de zo genoemde wetenschappelijke methode.
Als andere mensen de proeven gaan herhalen, dan is het maar te hopen,
dat het tot dezelfde resultaten leidt!
Berucht was de claim (1989) dat koude kernfusie gelukt was. Helaas, niet dus.
Het resultaat was niet reproduceerbaar.
De beschrijving kan in woorden en vaak met grafieken en formules.
Vaak geeft de wiskunde een prachtig beknopte weergave van de theorie.
De meeste onderwerpen in de wetenschap kunnen op meerdere manieren benaderd worden en
dat kan leiden tot verschillende uitkomsten. Wanneer correct en zoveel mogelijk
voldoende waargenomen is en juist is geredeneerd, zijn al die uitkomsten ‘waar’.
Twee ‘modellen’ kunnen elkaar tegen (lijken te) spreken.
Een beroemd voorbeeld is de beschouwing over licht. Huygens dacht dat het een golf was.
Newton dacht aan lichtkogels. Na twee eeuwen kregen beiden gelijk.
Hieruit blijkt al, dat het dom en knullig is, om slechts één geleerde serieus te nemen.
Dat lijkt op afgoderij.
Gangbaar is de volgende procedure.
Als er twee goede theorieën onworpen zijn en nummer één is beknopter en
gemakkelijker dan theorie twee,
dan krijgt theorie één de voorkeur en nummer twee raakt in de vergetelheid.
Deze methode staat bekend als het scheermes van Ockham.
Toch zijn de geleerden niet altijd consequent. Zo zijn er in de quantumfysica
drie vrijwel gelijkwaardige presentaties. Ockam's scheermes is nog niet gebruikt.
De geleerde laten succesvolle theorieën maar moeilijk los als er andere,
soms beter alternatieven zijn. Een beroemd voorbeeld is de relativiteitstheorie
die in de ivoren torens van de wetenschappers gekoesterd wordt.